Tragiczne wydarzenia, które wstrząsnęły narodem
13 grudnia to data, która na zawsze zapisała się w polskiej historii jako symbol represji i walki o wolność. W tym dniu w 1981 roku wprowadzono stan wojenny, który zmienił losy milionów Polaków i na lata zahamował proces demokratycznych przemian w kraju.
Wprowadzenie stanu wojennego – 13 grudnia 1981 roku
W nocy z 12 na 13 grudnia 1981 roku, o godzinie 00:00, generał Wojciech Jaruzelski ogłosił wprowadzenie stanu wojennego w Polsce. Decyzja ta była efektem narastającego konfliktu między władzami komunistycznymi a ruchem „Solidarności”, który w ciągu zaledwie kilkunastu miesięcy zrzeszył około 10 milionów członków.
Przygotowania i operacja „Jodła”
Władze PRL przygotowywały się do tej operacji od miesięcy. Plan działania, kryptonim „Jodła”, zakładał:
- Aresztowanie kilku tysięcy działaczy opozycyjnych
- Internowanie liderów „Solidarności” i opozycji demokratycznej
- Militaryzację kluczowych zakładów pracy
- Wprowadzenie godziny milicyjnej
- Zawieszenie działalności związków zawodowych
- Cenzurę mediów i korespondencji
Tej nocy do akcji wkroczyły wojska zmechanizowane, czołgi pojawiły się na ulicach polskich miast, a ZOMO blokowały strategiczne punkty. Zerwano połączenia telefoniczne między miastami, wstrzymano wydawanie paszportów, zamknięto granice.
Pierwsze godziny stanu wojennego
Rankiem 13 grudnia Polacy obudzili się w zupełnie innej rzeczywistości. W telewizji i radiu transmitowano przemówienie generała Jaruzelskiego, który uzasadniał wprowadzenie stanu wojennego koniecznością „ochrony kraju przed chaosem i wojną domową”.
W pierwszych godzinach aresztowano:
- Lecha Wałęsę, przewodniczącego NSZZ „Solidarność”
- Kilku doradców związku, w tym Bronisława Geremka i Tadeusza Mazowieckiego
- Działaczy KOR (Komitetu Obrony Robotników)
- Przedstawicieli środowisk naukowych i kulturalnych
Łącznie w pierwszych dniach internowano około 5000 osób, które przewieziono do 49 ośrodków odosobnienia rozmieszczonych w całym kraju.
Opór społeczny i pacyfikacje
Strajki i protesty
Mimo terroru wielu Polaków stawiło opór. W kilkudziesięciu zakładach pracy wybuchły strajki okupacyjne:
Pacyfikacja kopalni „Wujek” – najbardziej tragiczne wydarzenie stanu wojennego miało miejsce już trzy dni później, 16 grudnia 1981 roku. ZOMO i wojsko pacyfikowały strajkującą kopalnię w Katowicach. W wyniku brutalnej akcji zginęło 9 górników, a kilkadziesiąt osób odniosło ciężkie obrażenia.
Strajki wybuchły również w:
- Stoczni Gdańskiej im. Lenina
- Hucie Katowice
- Hucie im. Lenina w Krakowie
- Stoczni Szczecińskiej
- Kopalni „Piast” w Bieruniu
Wszystkie zostały brutalnie stłumione w ciągu kilku dni.
Życie codzienne w stanie wojennym
Restrykcje i ograniczenia
Stan wojenny oznaczał dla zwykłych Polaków szereg dotkliwych ograniczeń:
Godzina milicyjna – od godz. 22:00 do 6:00 rano zakazywano przebywania poza domem bez specjalnego zezwolenia
Kontrole na drogach – liczne punkty kontrolne wojska i milicji
Cenzura – gazety wychodziły w ograniczonym nakładzie, nadawano tylko jeden program telewizyjny i dwie stacje radiowe
Zerwanie łączności – zawieszone połączenia międzymiastowe, kontrola korespondencji
Kartki żywnościowe – na mięso, masło, mąkę i inne podstawowe produkty
Militaryzacja zakładów pracy – w 71 największych przedsiębiorstwach wprowadzono podległość wojskową, nieposłuszeństwo groziło więzieniem
Symbol oporu
Mimo represji, Polacy znajdowali sposoby wyrażania sprzeciwu:
- O godzinie 15:00 włączano światła w oknach
- Zapalano znicze w oknach
- W południe trąbiono klaksonami
- Bojkotowano propagandowe audycje telewizyjne
- Rozdawano ulotki i organizowano tajne spotkania
Kościół jako ostoja wolności
Ważną rolę w okresie stanu wojennego odegrał Kościół katolicki. Prymas Polski kardynał Józef Glemp wzywał do dialogu, ale jednocześnie potępiał przemoc. Kościoły stały się miejscami, gdzie ludzie mogli się spotykać bez inwigilacji, odprawiano msze za ojczyznę i internowanych.
Zniesienie stanu wojennego
Stan wojenny formalnie trwał do 22 lipca 1983 roku, choć jego najbardziej represyjne elementy zniesiono już 31 grudnia 1982 roku, zastępując go „stanem zagrożenia wojennego”.
Skutki długofalowe
Konsekwencje wprowadzenia stanu wojennego były ogromne:
- Ofiary ludzkie – oficjalnie zginęło około 100 osób, tysiące było represjonowanych
- Kryzys gospodarczy – pogłębienie się problemów ekonomicznych PRL
- Emigracja – wyjazd z kraju setek tysięcy Polaków
- Rozbicie „Solidarności” – przejście związku do podziemia
- Izolacja międzynarodowa – sankcje zachodnie wobec Polski
Pamięć i upamiętnienie
Dziś 13 grudnia jest w Polsce Dniem Pamięci Ofiar Stanu Wojennego. W całym kraju organizowane są manifestacje, składane kwiaty pod pomnikami ofiar, odprawiane msze święte. W wielu miastach można zobaczyć tablice pamiątkowe poświęcone tym tragicznym wydarzeniom.
Stan wojenny 1981-1983 stanowi jedno z najtragiczniejszych doświadczeń w powojennej historii Polski. Był ostatnią próbą utrzymania komunistycznego systemu władzy, która jednak ostatecznie zakończyła się niepowodzeniem. „Solidarność” przetrwała w podziemiu, by w 1989 roku doprowadzić do pokojowej transformacji ustrojowej.
13 grudnia pozostaje przestrogą przed autorytaryzmem i symbolem polskiej walki o wolność, demokrację i godność człowieka.
Dodaj komentarz